ประวัติและปฏิปทา
หลวงปู่สุธัมม์ ธัมมปาโล
วัดเทพกัญญาราม
ต.ฮางโฮง อ.เมือง จ.สกลนคร
หลวงปู่สุธัมม์ ธัมปาโล พระมหาเถระศิษย์ในองค์พ่อแม่ครูอาจารย์มั่น ภูริทัตโต
หลวงปู่สุธัมม์ ธัมปาโล ท่านบวชที่วัดหนองถ่านเหนือ ๑ พรรษา เกณฑ์ทหารจับได้ใบดํา ตอนนั้นพระมหาทองสุข สุจิตโต กลับไปเยี่ยมบ้าน วัดหนองถ่านเหนือ จึงชวนท่านมามาฟังธรรมพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต หลวงปู่สุธัมม์ ท่านจึงตัดสินใจเดินทางมาพร้อมกับ พระมหาทอง สุขสุจิตโต เดินทางโดยรถไฟจากสระบุรี มาลงรถที่อุดรธานี พักที่วัดป่าโนนนิเวศน์ ต.หมากแข้ง อ.เมือง จ.อุดรธานี หลังจากนั้นจึงได้มาวัดป่าสุทธาวาส ก่อนเข้าพรรษา ปี พ.ศ.๒๔๙๐ ได้มอบเป็นศิษย์ พระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต ได้ไปศึกษาธรรม วัดป่าหนองผือ เวลา ๒ ปี จนกระทั้งพระอาจารย์มั่น มรณภาพลง ได้ช่วยจัดงานของท่านจนเสร็จ จึงได้ไปจําพรรษา ที่พักสงฆ์บ้านหวายสะนอย ๑ พรรษา ไปจําพรรษาที่อําเภอผือ ๑ พรรษา แล้วกลับมาจําพรรษาที่หนองผือ ๑ พรรษา กระทั่งปี พ.ศ.๒๔๙๖ จึงได้มาจําพรรษาวัดเทพกัญญา ราม บ้านน้อยจอมศรี จนถึงปัจจุบัน
หลวงปู่สุธัมม์ ธัมปาโล ท่านเล่าว่า..ช่วงบรรพชาใหม่ๆ ท่านพำนักอยู่วัดป่าบ้านหนองผือ กับ หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต ส่วนพระหนุ่มสมัยนั้น เช่น หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน , พระอาจารย์วัน อุตตโม , หลวงปู่คำพอง ติสโส , หลวงตาแตงอ่อน กัลยาณธัมโม เป็นต้น
หลังจากหลวงปู่มั่นมรณภาพแล้ว หลวงปู่สุธัมม์ ท่านก็มาอยู่ที่ วัดเทพกัญญาราม ท่านเป็นศิษย์องค์สุดท้ายของปู่มั่น ก็ว่าได้
สหธรรมมิกที่หลวงปู่สุธัมม์ ท่านคุ้นเคย คือ หลวงตาแตงอ่อน กัลยาณธัมโม , หลวงปู่ผ่าน ปัญญาปทีโป และหลวงปู่ปาน คุตตสติ
องค์หลวงปู่สุธัมม์ ธัมมปาโล วัดเทพกัญญาราม อ.เมือง จ.สกลนคร ท่านเป็นพระป่ากรรมฐานแท้ๆ และยังเป็นศิษย์รูปสำคัญของท่านพระอาจารย์มั่น อีกรูปหนึ่ง ที่ยังดำรงธาตุขันธ์อยู่ ณ เวลานี้
หลวงปู่สุธัมม์ ท่านมีความเพียรในการปฏิบัติเป็นเลิศ ท่านเดินจงกรม และมุ่งมั่นต่อการภาวนา ประวัติของท่านพึ่งได้มีการเปิดเผยแผ่ช่วงต้นปี ไม่นานมานี้เอง ซึ่งจะนำมาบอกเล่าเท่าที่สามารถทำได้ และที่ได้รับรู้ข้อมูลที่ชัดเจนมาครับ เพราะบางท่านอาจจะใกล้เกลือกินด่างใกล้ๆเองแต่กลับไม่รู้
องค์หลวงปู่สุธัมม์ ท่านเคยบอกศิษย์ว่า เกศาหรืออะไรก็ตาม ได้ไปแล้วรักษาไม่ได้ ไว้ในที่ไม่ควรเป็นบาป ซึ่งจากนัยนี้แปลความว่า..รูปภาพของท่านหรือวัตถุมงคลที่เป็นรูปท่าน หากเก็บไว้ในที่ไม่ควรก็เป็นบาปโดยรู้เท่าไม่ถึงการณ์ และท่านไม่ชอบการเช่าหาซื้อขายรูปของท่าน แม้แต่รูปภาพท่านก็ไม่ต้องการให้เป็นที่เผยแพร่หรือให้เป็นที่รู้จักเป็นการทั่วไป
จำได้ไหมครับเหตุการณ์พระป่าเครื่องบินตก (องค์หลวงปู่สุธัมม์ก็ได้รับนิมนต์) ในคราวที่มีการประกอบพระราชพิธี ได้มีการนิมนต์พระเถราจารย์สายกรรมฐานให้ไปร่วมงานซึ่งมีพ่อแม่ครูอาจารย์รับนิมนต์ไปร่วมงานหลายองค์ เช่น
หลวงปู่บุญมา ฐิตเปโม
พระอาจารย์วัน อุตฺตโม
พระอาจารย์จวน กุลเชฏโฐ
พระอาจารย์สิงห์ทอง ธัมฺมวโร
พระอาจารย์สุพัฒน์ สุขกาโม และคณะ
ซึ่งหลวงปู่สุธัมม์ ธัมมปาโล ท่านก็ได้รับนิมนต์ด้วย แต่เมื่อถึงเวลามารับ รถทหารที่มารับ มาถึงบ้านธาตุ (สกลนคร) แล้ว หาทางเข้าวัดเทพกัญญาราม ของหลวงปู่ไม่เจอ วนหลายรอบก็ไม่เจอ จนหลงวนทางเข้าไปบ้านน้อยจอมศรี แล้วรถทหารจึงตัดสินใจกลับไม่มารับท่าน เพราะหาทางเข้าวัดไม่เจอ รถทหารจึงขับไปรับพระอาจารย์องค์อื่นๆ ต่อไป
ซึ่งองค์หลวงปู่สุธัมม์ ท่านก็ครองจีวรและเตรียมพร้อมสิ่งต่างๆ พร้อมที่จะเดินทาง เมื่อเลยเวลาแล้วรถทหารไม่มารับก็คงไม่ได้ไปร่วมงานแล้ว ท่านบอกกับศิษย์ว่า บุญของเราน้อยจึงไม่มีโอกาสได้ขึ้นเครื่องบินเข้ากรุงเทพฯ และต่อมาปรากฏว่าข่าวเครื่องบินประสบอุบัติเหตุ เครื่องบินตกที่ทุ่งนารังสิต ทำให้มีผู้เสียชีวิตจำนวนมาก รวมถึงพระป่ารูปสำคัญทั้ง ๕ รูป ที่รับนิมนต์ก็มรณภาพด้วยเหตุดังกล่าว
ปัจจุบัน หลวงปู่สุธัมม์ ธัมมปาโล วัดเทพกัญญาราม ต.ฮางโฮง อ.เมือง จ.สกลนคร ท่านมีอายุ ๙๖ ปี (พ.ศ.๒๕๗๓)
