ตำนาน ประวัติ
พระธาตุกลางน้ำ (พระธาตุหล้าหนอง) อ.เมือง จ.หนองคาย
พระธาตุหล้าหนอง (พระธาตุกลางน้ํา) อยู่กลางลําน้ําโขง บริเวณวัดสิริมหากัจจายน์ (วัดธาตุ) อําเภอเมืองหนองคาย จังหวัดหนองคาย เชื่อกันว่าเป็นที่บรรจุพระบรมสารีริกธาตุส่วนพระบาท เดิมประดิษฐานอยู่บนพื้นดิน ต่อมากระแสน้ําพัดพาให้สภาพพื้นที่เปลี่ยน กลายเป็นปรากฏอยู่กลางน้ํา ภายหลังมีการสร้างพระธาตุหล้าหนอง (จําลอง) ประดิษฐานอยู่ในบริเวณใกล้กัน พร้อมอัญเชิญชิ้นส่วนพระธาตุหล้าหนอง องค์กลางน้ํามาบรรจุไว้
ตามตํานานอุรังคธาตุ หรือตํานานพระธาตุพนมของชาวอีสาน ตอนหนึ่งได้ กล่าวถึงการสร้างพระธาตุหล้าหนองว่า พระอรหันต์ได้อัญเชิญพระบรมสารีริกธาตุ ของพระพุทธเจ้าจากประเทศอินเดียมา ประดิษฐานที่พระธาตุหลวงเวียงจันทน์ พระธาตุพนม พระธาตุบังพวน พระธาตุโพนจิกเวียงบัว และพระธาตุหล้าหนอง
กาลต่อมาบริเวณพระธาตุหล้าหนองซึ่งอยู่ ริมฝั่งลําน้ําโขง เมื่อถึงฤดูน้ําหลากได้ถูก กระแสน้ํากัดเซาะตลิ่งจนพังทลาย มีบันทึกว่าน้ํากัดเซาะตลิ่งพังจนถึงองค์พระธาตุ เป็นเหตุให้เอนลงในลําน้ําโขงเมื่อประมาณ พ.ศ.๒๓๙๐ ต่อมาเมื่อ พ.ศ. ๒๔๑๑ นักสํารวจชาวฮอลันดาผู้หนึ่งได้วาดภาพลายเส้นพระธาตุหล้าหนองพร้อมบรรยายว่า เป็น “พีระมิด ตั้งอยู่บนพื้นที่รูปครึ่งวงกลม ถูกตัดขาดจากฝั่งลําน้ําโขงด้านขวา (ฝั่งไทย) หรือขาดจากที่ตั้งเดิมบนฝั่งมานาน และเอียงลงสู่น้ํามองดูคล้ายเรืออับปาง
พ.ศ. ๒๕๓๘ กลุ่มงานโบราณคดีใต้น้ํา สํานักโบราณคดี กรมศิลปากรได้สํารวจทราบ ว่าพระธาตุหล้าหนอง อยู่ในเขตปกครองของอําเภอเมืองหนองคาย จากนั้นจังหวัดหนองคายได้มีแนวทางสร้างพระธาตุองค์ จําลองขึ้น
ปัจจุบัน พระธาตุหล้าหนอง (พระธาตุกลางน้ํา) ปรากฏอยู่กลางลําน้ําโขง ห่างจาก ฝั่งไทยประมาณ ๑๘๐ เมตร ล้มตะแคงไปตามกระแสน้ําทางเหนือ ส่วนที่ยังเหลืออยู่ ได้แก่ ชั้นฐานเขียง ๒ ชั้น ฐานสี่เหลี่ยม สูงขึ้นมาอีก ๔ ชั้น เรือนธาตุ และบัวลูกแก้ว ๒ ขั้น เจดีย์สูงประมาณ ๑๒ เมตร ฐานกว้าง ประมาณ ๑๕ เมตร ในฤดูน้ําหลากจะเห็นไม่ถนัดนัก ส่วนฤดูแล้งจะเห็นมุมหนึ่งของฐานพระธาตุโผล่ขึ้นพ้นน้ําประมาณ ๑ – ๒ เมตร และเมื่อฤดูแล้ง พ.ศ.๒๕๕๓ ปรากฏให้เห็นมากขึ้นประมาณ ๕ – ๖ เมตร
งานประเพณีที่เกี่ยวกับพระธาตุหล้าหนอง เช่น งานบุญบั้งไฟเดือน 5 (ประมาณ เดือนพฤษภาคม) งานถวายปราสาทผึ้งช่วง เทศกาลออกพรรษา ขึ้น ๑๕ ค่ํา เดือน ๑๑ (ประมาณเดือนตุลาคม) ฯลฯ
พระธาตุหล้าหนอง (จําลอง)
ระหว่าง พ.ศ.๒๕๓๘ – ๒๕๔๕ ได้มีการสํารวจและก่อสร้างพระธาตุหล้าหนอง (จําลอง) ขึ้นที่บริเวณวัดสิริมหากัจจายน์ (วัดธาตุ) เป็นพระธาตุฐานจัตุรัสขนาด ๙๐ x ๙๐ เมตร สูงประมาณ ๑๕ เมตร จากนั้นได้ทําพิธีปลุกเสกเชิญชิ้นส่วนพระธาตุหล้าหนององค์เดิมมาบรรจุเมื่อ พ.ศ.๒๕๕๙ พร้อมปรับปรุงสภาพภูมิทัศน์ เสริมตลิ่งยาว ๑.๙ เมตร เพื่อป้องกันน้ํากัดเซาะตกแต่งภูมิทัศน์โดยรอบ ทําให้บริเวณดังกล่าวเป็นสถานที่ ศักดิ์สิทธิ์และจุดชมทิวทัศน์ที่สวยงามแห่ง ใหม่ของจังหวัดหนองคาย
