ประวัติและปฏิปทา
หลวงปู่พระมหาบุญมา ปุญญวันโต
วัดป่าภูหันบรรพต
อ.ชนบท จ.ขอนแก่น
หลวงปู่พระมหาบุญมา นามเดิมชื่อ สุนันท์ ขัดคำ เกิดเมื่อวันที่ ๗ มกราคม พ.ศ.๒๔๖๘ ณ บ้านเหล่ากกหุ่งสว่าง ตำบลสวนหม่อน อำเภอมัญจาคีรี จังหวัดขอนเก่น
หลวงปู่พระมหาบุญมา ท่านได้เข้ารับการอุปสมบทเมื่อ พ.ศ.๒๔๙๖ โดยพระเดชพระคุณพระมุนีวรานุวัตร เป็นพระอุปัชฌาย์ ที่วัดศรีบุญเรือง อำเภอชนบท จังหวัดขอนแก่น หลวงปู่เคยจำพรรษาอยู่หลายวัดทั้งภาคเหนือ ภาคใต้ แต่ส่วนใหญ่ท่านจำพรรษาอยู่ ภาคอีสาน เช่น วัดป่าอุดมสมพร อำเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร วัดภูสิง อำเภอบึงกาฬ จังหวัดหนองคาย (ปัจจุบันอำเภอศรีวิไล จังหวัดบึงกาฬ) จนกระทั่ง พ.ศ.๒๕๑๔ – ปัจจุบัน จำพรรษาอยู่ที่วัดป่าภูหันบรรพต ตำบลวังแสง อำเภอชนบท จังหวัดขอนแก่น
หลวงปู่พระมหาบุญมา เป็นผู้ใฝ่ใจทางด้านการปฏิบัติมาตั้งแต่ต้น ในปี พ.ศ.๒๔๙๘ – ๒๔๙๙ ท่านได้ฝากตัวเป็นศิษย์ หลวงปู่ฝั้น อาจาโร ที่วัดถ้ำขาม อำเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร พระรุ่นเดียวกับหลวงปู่พระมหาบุญมา ที่มาปฎิบัติศึกษากับ หลวงปู่ฝั้น ในสมัยนั้น มี หลวงปู่เขี่ยม โสรโย วัดถ้ำขาม จ.สกลนคร
หลวงปู่พระมหาบุญมา ได้อยู่ที่วัดถ้ำขามปฏิบัติครูบาอาจารย์ อบรมวิปัสสนากัมมัฏฐานเป็นเวลาหลายปี จนมั่นใจในข้อวัตรปฏิบัติพอที่จะช่วยเหลือตัวเองได้แล้ว ท่านก็ออกธุดงค์หาที่วิเวกปฏิบัติฝึกหัดตนตามแบบอย่างครูบาอาจารย์ ไปทั่วทุกภาคของประเทศไทย ทั้งภาคเหนือ ภาคใต้ ภาคกลาง อิสานและข้ามไปถึงฝั่งประเทศลาวด้วย หลวงปู่พระมหาบุญมา มีปฏิปทาในการปฏิบัติ ออกธุดงค์โลดโผนตื่นเต้นยิ่งนัก ท่านได้ประสบเหตุการณ์ต่าง ๆ มาทุกรูปแบบในป่าเขาลำเนาไพร ผจญภัยในป่าดงดิบจนแทบจะเอาชีวิตไม่รอดก็หลายครั้ง
สมัยที่ท่านปฏิบัติอุปัฏฐากหลวงปู่ฝั้น อยู่นั้น หลวงปู่ฝั้นได้เล่าประสบการณ์ในการออกธุดงค์ให้ฟังว่า ท่านได้เคยมาปฏิบัติธรรมอยู่ที่ภูระงำ ซึ่งในสมัยนั้นยังขึ้นอยู่กับอำเภอบ้านไผ่ ท่านบอกว่า บนภูระงำนั้น อากาศเย็นสบาย สงบ สงัดและวิเวกยิ่งนัก เหมาะแก่การปฏิบัติวิปัสสนากัมมัฏฐานมาก นัยว่าท่านได้ดวงตาเห็นธรรมที่ภูระงำนี้เอง ถ้าท่านเคยอ่านหนังสือประวัติหลวงปู่ฝั้น ท่านจะพบข้อความที่ยืนยันในเรื่องนี้ ภูระงำเป็นสถานที่ที่หลวงปู่มุ่งมั่น เสมอมาว่าจะต้องขึ้นไปอยู่ปฏิบัติธรรมตามที่ครูบาอาจารย์เคยอยู่มาสักครั้ง
ในปี พ.ศ.๒๕๐๕ ท่านได้จำพรรษาอยู่กับ หลวงปู่คำดี ปภาโส แห่งวัดถ้ำผาปู่ จังหวัดเลย หลังจากออกพรรษาแล้ว หลวงปู่พระมหาบุญมา ก็ได้ธุดงค์เรื่อยมาเพื่อที่จะมาอยู่ปฏิบัติธรรมที่ภูระงำตามความตั้งใจเดิม มาถึงบ้านหูลิงโนนศิลาก็เป็นเวลาพลบค่ำแล้ว ชาวบ้านได้นิมนต์หลวงปู่พระมหาบุญมา อยู่โปรดสัตว์ที่บ้านนี้ก่อน เพราะภูระงำก็อยู่ห่างจากนี้ไปเพียง ๓ กิโลเมตรเท่านั้น หลวงปู่พร้อมกับพระอีกรูปหนึ่งที่เดินทางร่วมมาด้วย ได้ไปปักกลดที่ภูหันน้อย ซึ่งอยู่ติดกับภูหันทางด้านทิศใต้ วันต่อๆมา หลวงปู่จึงได้สำรวจดูภูหันจนทั่ว ท่านเห็นว่าเป็นสถานที่ที่เหมาะแก่การปฏิบัติอย่างยิ่ง
ก่อนจะเข้าพรรษาในปี พ.ศ.๒๕๐๖ หลวงปู่พระมหาบุญมา ได้กลับไปรับใช้ หลวงปู่ฝั้น อาจาโร ที่วัดถ้ำขามอีกครั้งหนึ่ง ก่อนไป ท่านมอบหมายให้พระภิกษุสามเณรรูปอื่นมาอยู่เเทน ตั้งเเต่ปี พ.ศ. ๒๕๐๖ – ๒๕๑๓ ที่วัดป่าภูหันบรรพตเเห่งนี้ มีพระเณรอยู่จำพรรษาตลอดไตรมาส ไม่เคยขาด หลังจากออกพรรษาเเต่ละปี หลวงปู่พระมหาบุญมา ก็มาเเวะเวียนมาเยี่ยมอยู่ประจำ จนในปี พ.ศ.๒๕๑๔ หลวงปู่พระมหาบุญมา ได้กลับมาอยู่ที่วัดป่าภูหันบรรพตอีกครั้งจนบัดนี้ หลวงปู่พระมหาบุญมา เป็นพระปฏิบัติดี ปฏิบัติชอบ เคร่งครัดพระธรรมวินัย มักน้อย สันโดษ ไม่สะสมทรัพย์สิน เงินทอง
พระครูบวรคณานุรักษ์ (หลวงปู่บุญมา ปุญฺญวนฺโต) ท่านศิษย์ผู้ใหญ่ของหลวงปู่คำดี ปภาโส , หลวงปู่ฝั้น อาจาโร , หลวงปู่ผาง จิตฺตคุตฺโต , หลวงปู่จวน กุลเชฏฺโฐ และยังได้เป็นพระพี่เลี้ยงพา หลวงปู่เสถียร คุณวโร แห่งวัดถ้ำพระภูวัว ออกธุดงคกรรมฐานตามป่าเขาถิ่นทุรกันดารในที่ต่างๆ อีกด้วย หลวงปู่สมหมาย จิตฺตปาโล แห่งวัดป่าอนาลโย จ.นครปฐมและวัดภูถ้ำพระ จ.ยโสธร ครูบาอาจารย์อีกรูปที่ได้เคยติดตามธุดงค์กับหลวงปู่มหาบุญมานั้น ท่านเมตตาเล่าให้ฟังว่า เมื่อปี พ.ศ.๒๕๑๔ หลวงปู่สมหมาย ท่านมาอยู่จำพรรษากับหลวงปู่มหาบุญมา ที่วัดภูหันบรรพต หลวงปู่จะเข้มงวดในการอบรมพระเณรมาก จนได้ฉายาจากหมู่พระว่า “เสือภูหัน” (คือมีความดุมาก)
วันหนึ่ง…. มีฝนตกหนักมาก หลวงปู่มหาบุญมา ปุญฺญวนฺโต ท่านได้ประสบอุบัติเหตุ ลื่นหกล้ม จนทำให้หลวงปู่พระมหาบุญมา ท่านอาพาธเป็นอัมพาต เดินไม่ได้มาตั้งแต่ พ.ศ.๒๕๔๘ จนถึงกาลมรณภาพ
ปัจจุบัน หลวงปู่มหาบุญมา ปุญญวันโต วันป่าภูหันบรรพต อ.ชนบท จ.ขอนแก่น ว่า องค์ท่าน ได้ละสังขารแล้ว เมื่อวันที่ ๒๑ เมษายน พ.ศ.๒๕๖๐ เวลาประมาณ ๒๓.๐๐ น. สิริรวมอายุ ๙๒ ปี ๖๒ พรรษา
