ประวัติและปฏิปทา
พระครูปทุมธรรมธาดา (ก่ำ)
วัดปทุมวนาราม (เจ้าอาวาสรูปที่ ๑)
แขวงปทุมวัน เขตปทุมวัน กรุงเทพมหานคร
พระครูปทุมธรรมธาดา (ก่ำ) ท่านเป็นชาวจังหวัดอุบลราชธานี เข้ามาศึกษาในกรุงเทพ ฯ คราวเดียวกันกับท่าน พนฺธุโล (ดี) ,ท่านก่ำ คุณสมฺปนฺโน เรียนอยู่ในสำนักวัดมหาธาตุฯ
ภายหลังจึงมีผู้นำเข้าถวายตัวในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวแต่ยัง ทรงผนวช ขณะที่พระองค์เสด็จประทับ ณ วัดบวรนิเวศวิหารและได้เปลี่ยนแปลงลัทธิ ญัตติเป็นธรรมยุต
นับว่าท่านเป็นสัทธิวิหาริกแห่งทูลกระหม่อมเจ้าฟ้า ฯ ได้รับการศึกษาพระปริยัติธรรมสำเหนียกขนบธรรมเนียมประเพณี จนมีความรู้ความสามารถแล้ว เมื่อพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสถาปนาวัดปทุมวนาราม
หากย้อนกลับไปเมื่อร้อยกว่าปีที่แล้ว บริเวณทุ่งปทุมวัน แต่เดิมเป็นที่อยู่อาศัยของชาวลาวเวียงจันทน์ไม่กี่หลังคาเรือนที่ถูกเทครัวมาสมัยรัชกาลที่ ๓
พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๔ โปรดเกล้าฯ ให้สร้างวัดขึ้นชื่อว่า “วัดปทุมวนาราม” เพื่อพระราชทานเป็นพระเกียรติแก่สมเด็จพระเทพศิรินทรา บรมราชินี พระอัครมเหสี ตามโบราณราชประเพณีที่มีการสร้างวัดประจำพระราชวัง ทั้งนี้ได้อาศัยแรงงานชาวลาวในการสร้าง จากนั้นพระองค์จึงโปรดเกล้าฯ นิมนต์พระครูก่ำ ภิกษุชาวลาวจากวัดบวรนิเวศวิหารมาเป็นเจ้าอาวาสพร้อมทั้งโปรดเกล้าฯ ให้อัญเชิญพระพุทธปฏิมาศักดิ์สิทธิ์อันเป็นที่เคารพนับถือของชาวลาวมาประดิษฐานที่วัดปรทุมวนาราม
จึงได้นิมนต์ท่านพระครูก่ำ จากวัดบวรนิเวศมาดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาส ท่าน พนฺธุโล (ดี) ได้นำลัทธินิกายธรรมยุตไปประดิษฐาน ณ จังหวัดอุบลราชธานี พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้ พระพรหมราชวงค์ (กุทอง) เจ้าเมืองอุบลสร้างวัดสุปัฏนาราม โดยพระองค์พระราชทานทรัพย์ ๑๐ ชั่ง และพระราชทานนิยตภัตรเดือนละ ๘ บาทแก่เจ้าอาวาสในสมัยนั้นด้วย
ส่วนท่านก่ำ คุณสมฺปนฺโน ได้นำธรรมยุติกนิกายไปประดิษฐานที่เมือสีทันดร นครจำปาศักดิ์ โดยเจ้ายุติธรรมธรเจ้าครองนครสมัยนั้นอุปถัมภ์ ท่านได้สร้างวัดภูเขาแก้วมณีวรรณขึ้นเป็นแห่งแรก จากนั้นก็ได้เผยแผ่ลัทธิคณะธรรมยุต จนมีวัดธรรมยุตเกิดขึ้นถึง ๔๖ วัด และเจ้าอาวาสรูปที่ ๒ และ ๓ ของวัดปทุมวนารามก็เป็นสัทธิวิหาริกของท่านก่ำ คุณสมฺปนฺโน ด้วย
